Adalardaki Edebiyat
Geleneksel özne-nesne ikiliğine göre “ben”, aynı bir ada gibi, dışarıdan kopuk, ayrık bir özneyimdir; karşımdaki bir dış dünyayı (nesneyi) analiz ederim, manipüle ederim ve bilirim. Bu bakışla, özne ile nesne arsında, ada ile dış dünya arasında olduğu gibi bir yarık vardır… Husserl’in fenomenolojisini üzerine kurduğu ve hocası Brentano’dan aldığı fikre göre ise bilinç yönelimseldir. Bilinç kendi başına boş bir bilinç değil bir şeyin bilicidir, algı algılanan şeyin algısıdır, yargı da yargılanan şeyin yargısıdır. Mesela; korku tek başına var değildir, ancak bir şeyden korkarken korku vardır; sevgi ancak bir şeyi severken oradadır. Böylece öznenin bilinci, nesnesini kendi içinde taşır; özne, nesneden geleneksel ikilikteki gibi kopuk değildir. İç-dış, aşkın-içkin gibi ayrımlar böylelikle bozulur; bilinç dediğimizin dünyayla dolu olduğunu fark ederiz. Bilinç, ilişki olarak ortaya çıkar, yönelerek var olur. Nesnellik de, bu bakışla, öznellik içinde var olur.
Adaya saklanarak kendisini dışardan kopartmaya çalışan, adalar da geçen kitaplar için de şunu rahatlıkla söyleyebiliriz; ada “dışarısı olmayan”dır, ama ada zaten bu bağıntı üzerinden dışarısıyla arasında bir tanımsal ilişkiye sahiptir. O zaman dışarıdaki tüm değişiklikler bu bağ üzerinden adayı etkileyecek, adanın ne’liğini yeniden belirleyecektir. Adalara sığınan kitaplar da kaçtıklarından saklanamayacaklar, dışarısıyla ilişkide kalacaklardır. Her şeyden öte kendisini ada olarak görebilecek kitabın okurları zaten dışardadır ve her okur, kitabı zihninde yeniden kendince üretirken dışarısı-içerisi ayrımını ortadan kaldıracaktır. Bu ay, ada edebiyat ilişkisinde bu kaçıp da saklanamayan adalara sığınmış kitapları Kararsız Okur’a taşıyalım istedik. Liman liman gezmesi size kalmış.
1. Robinson Crusoe – Daniel Defoe
o Yükselişteki erken dönem burjuva toplumunun değerlerini en ham haliyle göstermesi açısından değerli.
2. Bir Ada Hikayesi – Yaşar Kemal
o Dörtleme: Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana (1997), Karıncanın Su İçtiği (2002), Tanyeri Horozları (2002) ile Çıplak Deniz Çıplak Ada (2012)
o Ege’de yarattığı bir ada üzerinde Yaşar Kemal, mübadele ve daha genel anlamıyla göç üzerine eğilir.
3. Zorba – Nikos Kazancakis
o Girit
o Kazancakis’in mezar taşından: “Hiçbir şey ummuyorum, hiçbir şeyden korkmuyorum, özgürüm."
4. Deniz Feneri – Virigina Woolf
o İskoç Skye Adası – 1. Dünya Savaşı öncesi ve sonrasının
o “Nasıl da yok olduk hepimiz, yapayalnız.”
5. Sineklerin Tanrısı – William Golding
o Pasifik’te ıssız bir ada
o “Demek istediğim şu... Bizden başka canavar yok belki...”
6. Dr. Moreau’nun Adası – Herbert George Wells
o Pasifik’te ıssız bir ada.
o “Bir hayvan fazlasıyla acımasız ve kurnaz olabilir ama ancak gerçek bir insan yalan söyleyebilir.”
7. Ada – Aldous Huxley
o Pala Adası - Cesur Yeni Dünya’nın ütopik zıddı
o Huxley’in son romanı
o “Elbet diğer yerlerde hayvanlar için Şeytan, insan türüdür.”
8. Büyülü Ada – Gerald Durrell
o Korfu
o Lawrence Durrell ve Gerald Durrell'ın de içinde bulunduğu beş kişilik bir ailenin Korfu adasında geçirdiği beş yılın anıları.
9. Yüzbaşı Corelli’nin Madolini - Louis de Bernières
o Kefalonya Adası
o "Eskiden barbarlar vardı. Şimdi kendimizden başka suçlayacak kimse yok."
10. Hadula Bir Ada Öyküsü – Aleksandros Papadiamantis
o “Tehlike ve beladan kaçtığını sanıyor, ama aslında lanet ve felaketi yanında taşıyordu. Bodrum ve hapisten kaçtığını düşünüyor, ama aslında hapishaneyi ve cehennemi içinde yaşıyordu.”
11. Hala Hatırlıyorum Heybeliada – Akillas Millas
o “Evet Ada muhakkak o eski Ada değil. Ancak sanırım, yok olan, kayıplara karışan bir şey varsa aslında bizleriz. Gerilere baktıkça, Ada hatıralarımızın peşinden koşarken, hep kendi çocukluk, gençlik, yok olan yıllarımızı arıyoruz. Hakikatle özlediğimiz ve bulamadığımız o geçmiş yıllardaki bizleriz. Biz yokuz aslında.”
12. Geniş, Geniş Bir Deniz – Jean Rhys
o Jane Eyre’a postkolonyal-feminist bir giriş
o “Bazı şeyler oluyor hep kalıyor insanda... Nedenini, ne zaman olduğunu unutsan bile.”
13. Sahte Balayı - Christina Lauren
o Hawaii
o “Şans dediğimiz şeyin olayı da bu zaten: Zamanını da yerini de kendisi belirliyor.”
14. Huysuz Kitapçı Fikry'nin İnanılmaz Hikayesi - Gabrielle Zevin
o Alice Adası, Massachusetts
o "Yalnız olmadığımızı bilmek için okuruz. Okuruz, çünkü yalnızız. Okuruz ve yalnız değiliz."
15. Jacob De Zoet'in Bin Sonbaharı – David Mitchell
o 1799’da yapay Japon ticaret adası Decima
o “Dostlarımız bize ihtimallerimizi, düşmanlarımız ise mecburiyetlerimizi gösterir.”
o "Hayat ince ince işlediğimiz planları ne büyük şevkle paramparça ediyor."
16. Yaz Kitabı – Tove Jansson
o Kuzey denizinde bir ada
o “...Toplama işi gariptir. Çünkü insan aradığı şey haricindekileri göremez...”
17. Ben, Kirke – Madeline Miller
o Aiai adası – Kirke’nin cadılık yaptığı için Zeus tarafından sürgüne gönderildiği ada
o “Yüreklerimizde gerçekte ne olduğu bilinseydi kaçımız affedilirdi?”
18. Görülmeyen Adam – Ralph Ellison
o Manhattan
o “Görülmezim, anlıyor musunuz, sırf insanlar beni görmek istemedikleri için görülmezim.”
19. Leopar - Giuseppe di Lampedusa
o Sicilya
o “Biz leoparlar, aslanlardık; yerimize geçecekler küçük çakallar ve sırtlanlar olacak ve hepimiz, leoparlar, çakallar ve koyunlar, kendimizi en namuslu, en dürüst saymayı sürdüreceğiz.”
20. Kıbrıs’ın Acı Limonları - Lawrence Durell
o Kıbrıs
o “En iyi yolculuklar bizi yalnızca uzak diyarlara götüren yolculuklar değil, aynı zamanda kendi içimizde yolculuğa çıkarandır.”
21. Angela’nın Külleri - Frank McCourt
o İrlanda
o “İnsanın kafasının içine kimsenin karışamaması çok güzel bir şey”
22. Ölü Gömme Törenleri - Hannah Kent
o İzlanda
o İzlanda’da 1828’de infaz edilen son idam cezasının gölgesinde geleneksel İzlanda yaşamı üzerine…
23. Komedyenler - Graham Greene
o Hispanyola - Haiti
o Haiti’deki François “Papa Doc” Duvalier yönetimi dönemi eleştirisi
24. Yeşim Şehri – Fonda Lee
o Kekon Adası - Kekon’un 20.yy ortası Hong Kong’un esinlenildiği düşülmektedir.
o “Shae herhangi bir yöne atılan tek adımın, insanı sonunda o yolu değiştirmeyecek noktaya getirebileceğini unutmamıştı.”
25. Kumsal – Alex Garland
o Palawan – Kitap Tayland’da geçse de Garland o dönem Filipinlerde yaşar ve kitaptaki ada için kendine Palawan’ı örnek alır.
o “Roma’daysan Romalı gibi yaşa. Bu bir gezginin el kitabındaki ilk kuraldır.”
26. Zindan Adası - Dennis Lehane
o Lahane adayı ve hastaneyi kurgularken, Boston Limanındaki Long Island’dan ilham almış.
o "Yaralar canavarlar yaratabilir. Ve sen yaralısın."
27. Ütopya – Thomas More
o 1516 – 500 yıl öncesinden hümanizmin temelleri
o “... bil ki, neşedir yüzümü kırıştıran.”
28. Yaşlı Adam ve Deniz – Ernest Hemingway
o Küba - ve savrulurken çoğunlukla Gulf Stream
o “Her şey, her şeyi bir şekilde öldürür…”
sabitfikir Nisan 2022, Kararsız Okur-idefix